Świdośliwa to roślina, która jest jeszcze stosunkowo mało znana miłośnikom roślin i konsumentom. Ale przy bliższym poznaniu jej zalet, a zwłaszcza walorów smakowych i zdrowotnych jej owoców, naprawdę zasługuje na uwagę. Roślina ta należy do rodziny różowatych i podrodziny jabłkowych. Nazwa amelanchier wywodzi się od francuskiego słowa amelanche czyli „małe jabłko”. Tak naprawdę jednak owoce świdośliwy są bardziej podobne do owoców roślin jagodowych. W środowisku naturalnym rośnie głównie w Ameryce Północnej, zwłaszcza w Kanadzie, ale można ją także spotkać w Europie, północnej Afryce i wschodniej Azji. Obecnie znanych jest około 25 gatunków tej rośliny, które różnią się przede wszystkim wzrostem – od 30 cm do kilku metrów. Ta różnica we wzrośnie może nawet nastąpić w obrębie jednego gatunku.

Największą popularnością w Ameryce Północnej, zwłaszcza w Kanadzie, cieszą się dwa gatunki – świdośliwa olcholistna (Amelanchier alnifolia) i świdośliwa lamarcka (Amelanchier lamarckii) znana także jako świdośliwa kanadyjska (Amelanchier canadensis). W Europie uprawiana jest także świdośliwa jajowata (Amelanchier ovalis), spokrewniona z wyżej wymienionymi gatunkami. Obecnie ten ‘europejski’ gatunek cieszy się coraz mniejszym zainteresowaniem ze względu na kaprysy. Wypiera ją świdośliwa olcholistna, która ma stosunkowo małe wymagania glebowe. Jest odporna na mróz do minus 30 stopni Celsjusza i dość plenna.

Właściwości zdrowotne owoców świdośliwy

Owoce świdośliwy są zasobne w składniki mineralne i mają lepsze właściwości zdrowotne niż owoce borówki wysokiej, która to ostatnio staje się coraz bardziej popularna. W 100 g owoców świdośliwy jest 7 razy więcej wapnia i żelaza niż w owocach borówki, a także 4 razy więcej potasu i białka oraz 2 razy więcej witaminy C.

Ponadto owoce świdośliwy zawierają witaminy z grupy A i B, związki mineralne oraz dużą ilość antocyjanów, które są sprzymierzeńcem w zapobieganiu nowotworów i cukrzycy oraz pozytywnie wpływają na układ krążenia i wzmacniają ogólną odporność organizmu.

Owoce mogą być pomocne przy obniżaniu ciśnienia tętniczego, mogą być także dobrym wsparciem w walce z nowotworami. Są również cennym źródłem witaminy C (jak czarna porzeczka czy kiwi) oraz witamin z grupy B. Zawierają także magnez, wapń, fosfor i potas. Dzięki temu mają właściwości antybakteryjne i antywirusowe.

Fot. Świdośliwa olcholistna MARTIN – owoce

Są świetnym środkiem przy przeziębieniach, grypie czy infekcjach górnych dróg oddechowych. Spowalniają również rozwój jaskry i pomagają w leczeniu chorób skóry, zwłaszcza liszaja płaskiego. Dzięki swym leczniczym właściwościom owoce świdośliwy opóźniają starzenie się skóry, dlatego też nazywa się je „owocami wiecznej młodości”.

Reasumując świdośliwa zasługuje zatem na bliższe zainteresowanie. Łatwość uprawy i niewielkie wymagania glebowe, a przede wszystkim walory zdrowotne owoców – to atuty tej rośliny, które w naszych warunkach może się stać naturalnym źródłem zdrowej żywności.

Fot. Świdośliwa olcholistna SMOKY – kwiaty

Warunki uprawy świdośliwy

W naturze świdośliwa rośnie w otwartych lasach, na stokach, w wąwozach, na brzegach rzek i strumieni. A także w miejscach suchych i skalistych, słonecznych, zarówno na terenach nizinnych jak i górzystych. Jak zatem widać jest to roślina, która może się przystosować do różnych warunków.

Kolejną jej zaletą jest duża mrozoodporność, gdyż w okresie pełnego odpoczynku wytrzymuje temperatury nawet do minus 50 stopni Celsjusza. Choć zdarzy się, że kwiaty mogą zostać uszkodzone przez późnowiosenne przymrozki. Decydując się na uprawę tej rośliny w ogrodzie, na działce czy zakładając jej plantację, chcąc osiągnąć jak największą plenność, należy jednak stworzyć jej jak najlepsze warunki.

Najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych i próchnicznych, lekko kwaśnych do lekko zasadowych o pH 6,2- 7,5 pH. Aby rośliny dobrze i zdrowo rosły, należy zadbać o odpowiednie sadzonki – najlepiej jeżeli są w pojemnikach lub balotowane. Sadzić wiosną lub wczesną jesienią, chociaż rośliny w pojemnikach można sadzić cały sezon, nawet w okresie największych upałów.

Jak sadzić świdośliwę? Sadzenie krok po kroku:

1. Kopiemy dołek o średnicy około 80 cm i głębokości o 10-15 cm więcej niż długość korzenia lub wysokość bryły korzeniowej (korzeń świdośliwy osiąga promień ok. 1,5 m).
2. Jeśli gleba w naszym ogrodzie jest dość uboga, możemy wykopaną ziemię wzbogacić mieszając ją z kompostem i niewielką ilością nawozów z przewagą fosforu i potasu. Pamiętajmy aby przed zasypywaniem rośliny dobrze spulchnić wykopaną ziemię. Duże grudy mogą prowadzić do uszkodzenia korzeni przy zasypywaniu lub do tworzenia się kieszeni powietrznych przy korzeniach.
3. Umieszczamy sadzonkę w dołku. Jeśli jest to sadzonka bez bryły korzeniowej, wkładamy ją głębiej niż powinna być zasadzona. Jeśli jest to sadzonka w doniczce, wkładamy na taką głębokość, aby górna warstwa bryły korzeniowej została posadzona na równi z poziomem gruntu.
4. Sadząc sadzonki bez bryły korzeniowej, w miarę sypania ziemi dookoła sadzonki podciągamy ją lekko, podnosząc do góry. Prostujemy w ten sposób wszelkie zawinięte korzenie. Sadzimy do takiej głębokości aby szyjka korzeniowa była przysypana ziemią.
5. W przypadku sadzenia sadzonek w doniczce, obsypujemy bryłę korzeniową ziemią dookoła.
6. Po zasypaniu prostujemy drzewko, ubijamy lekko ziemię i obficie podlewamy.
7. Jeżeli sadzimy więcej egzemplarzy świdośliwy, to musimy pamiętać o odpowiednich odległościach między nimi. W rzędzie powinna ona wynosić ok. 1,5 – 2 m, zaś między rzędami 0k. 4 m.

W fazie początkowego wzrostu, kwitnienia i owocowania, w razie braku opadów, należy obficie podlewać. Jak wszystkie krzewy, szczególnie te o intensywnym wzroście, świdośliwy należy przycinać. Najlepiej jesienią, dzięki czemu szybciej się rozkrzewi i wpłynie to dodatkowo na plenność. Przede wszystkim należy usuwać najstarsze, suche i uszkodzone lub połamane pędy.

Aby móc cieszyć się obfitym plonem, rośliny należy nawozić co roku wiosną przed kwitnieniem. Do nawożenia możemy użyć nawozów mineralnych wieloskładnikowych lub naturalnych nawozów. Nawozy wieloskładnikowe zawierają wszystkie niezbędne składniki pokarmowe dla krzewów świdośliwy. Należy jednak pamiętać o tym, że nadmierne nawożenie świdośliwy może doprowadzić do nadmiernego wzrostu krzewów i pogorszenia jakości owoców. Ważne jest również, aby nie nawozić świdośliwy jesienią, ponieważ może to spowodować wzrost pędów, które nie zdążą zdrewnieć przed zimą i przemarzną.

Fot. Świdośliwa lamarcka – jesienne ubarwienie

Jak widać uprawa tej rośliny nie jest trudna ani wymagająca. W zamian jednak możemy cieszyć się jej smacznymi owocami o dużych walorach zdrowotnych.

Zaletą wszystkich odmian świdośliwy jest jej samopylność. Ponadto są to rośliny atrakcyjne dla pszczół, motyli i ptaków. Dodatkową ozdobą są piękne białe kwiaty, pojawiające się na przełomie kwietnia i maja.  Ponadto walory ozdobne posiadają liście, które jesienią mienią się kolorami czerwieni i fioletu.

Jak już wspomniano wcześniej, w obrębie jednego gatunku mogą być spore różnice we wzroście i pokroju. Może tworzyć krzew lub drzewo o pokroju od niskiego i rozłożystego do wysokiego i smukłego od 30 cm do 6 m wysokości. Z jednej rośliny wyrasta wiele pędów tworząc zarośla. W obrębie tego gatunku również liście mają różny kształt, przeważnie są owalne z ząbkowanymi brzegami. Liście rozwijają się podczas kwitnienia krzewów w pierwszej połowie maja. Kwiaty są białe, zebrane w kwiatostany. Owoce dojrzewają od połowy czerwca, są kuliste ciemno lub niebiesko granatowe z nalotem o średnicy około 10 – 15 mm. Zaletą tej rośliny jest fakt, iż dojrzałe owoce nie opadają i mogą pozostawać na krzewach aż do zimy. Od świdośliwy olcholistnej wywodzi się najwięcej odmian uprawnych. Powstały one na drodze selekcji spośród dzikich gatunków oraz w wyniku krzyżowania.

Ażeby jak najdłużej móc cieszyć się owocami świdośliwy, zapoznamy Państwa z właściwościami najpopularniejszych odmian, dostępnych w naszym sklepie internetowym. Oto charakterystyka odmian, które w naszych warunkach są uprawiane najczęściej:

Świdośliwa lamarcka – kwiaty są bardzo ozdobne, białe z odcieniem różu, znoszą wiosenne przymrozki aż do minus 5-7°C. Owocuje już w trzecim roku po posadzeniu, co roku do 40-50 lat. Niebiesko-czarne owoce zbieramy od połowy czerwca do połowy lipca. Owoce są soczyste, słodkie, o przyjemnym smaku, a kolor soku jest niezwykle karminowy.

Świdośliwa olcholistna HONEYWOOD – krzewy tej odmiany dorastają do 5 m wysokości, pokrój mają początkowy pionowy i zwarty, zaś starszych krzewy mają tendencję do rozkładania się nawet na szerokość 4 m. Jest to roślina długowieczna, gdyż może żyć 50 lat i więcej. Odmianę cechuje duża plenność, owoce są duże o średnicy ok. 16 mm, lekko spłaszczone, niebiesko czarne z nalotem, skupione w grona, bardzo smaczne.

Świdośliwa olcholistna MARTIN – krzewy rosną nieco wolniej i osiągają wysokość 3 m, a szerokość 2 m. Owoce mają średnicę około 14 mm, są purpurowe z ciemno niebieskim nalotem. Plony średnio obfite.

Świdośliwa olcholistna NORTHLINE – roślina osiąga maksymalną wysokość około 4 m, początkowo ma pokrój wzniosły i zwarty, później rozkłada się nawet na szerokość 6 m. Roślina długowieczna, owoce są duże o średnicy 16 mm, owalne niebiesko-czarne z nalotem, słodkie, smaczne. Odmiana bardzo plenna.

Świdośliwa olcholistna SMOKY – krzew dorasta do 4,5 m wysokości i podobnie jak wyżej opisane odmiany początkowo rośnie w górę, ale później ma tendencję do rozkładania się nawet na szerokość 6 m. Jest to również odmiana długowieczna, owoce są średnie do 14 mm średnicy, kuliste, niebiesko czarne z nalotem, smaczne, bardzo słodkie. Odmiana bardzo plenna.

Świdośliwa olcholistna THIESSEN – roślina może osiągać wysokość 5 m i szerokość 6 m, odmiana długowieczna, bo może żyć 70 lat i więcej. Kwitnie wcześniej od innych odmian i owoce również dojrzewają wcześniej. Są one duże o średnicy do 17 mm, kuliste, niebiesko-czarne z nalotem o słodkim smaku. Odmiana bardzo plenna.