Malina właściwa (Rubus ideaus) to roślina wieloletnia z rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). W stanie naturalnym rośnie w znacznej części Azji oraz na terytorium całej Europy oprócz Portugalii i Islandii. W Polsce w stanie dzikim spotykamy ją na całym obszarze. Jej naturalne stanowisko to lasy, zarośla, zręby i zbocza. Najlepiej rośnie na stanowiskach nieco zacienionych.

Malina jako roślina uprawna była już znana w IV wieku. Początkowo była uprawiana głównie przez mnichów w przyklasztornych ogrodach. Wraz z rozwojem nauki, zaczęto ją selekcjonować i pierwsze odmiany hodowlane pojawiły się w końcu XVIII wieku.

Krzew maliny właściwej osiąga wysokość ok. 2 m. Ma wydłużone łukowo pędy, pokryte kolcami. Liście z wierzchu są gładkie, zielone, a pod spodem białawe z włoskami. Brzeg liścia jest mocno ząbkowany. Kwiaty są białe, zebrane w luźne grona lub wiechy, kwitnie od maja do sierpnia w zależności od odmiany. Owoce są przeważnie czerwone, ale dziś mamy także odmiany o owocach żółtych lub ciemnopurpurowych, prawie czarnych (tzw. “czarna malina”).

Obecnie na rynku spotykamy wiele odmian maliny właściwej. Różnią się one głównie wielkością i barwą owoców oraz ich plennością a także porą dojrzewania. Dzisiaj mamy odmiany, z których owoce możemy zbierać prawie od końca maja do października. Różnorodność odmian daje konsumentom możliwość konsumpcji tych owoców w stanie świeżym prawie przez pół roku.

Właściwości zdrowotne owoców maliny

Walory lecznicze i odżywcze owoców maliny właściwej były już znane w czasach starożytnych. W miarę rozwoju nauki właściwości tego gatunku zostały dokładnie poznane. Owoce maliny właściwej zawierają dużo kwasów organicznych, m.in. kwas cytrynowy, jabłkowy, salicylowy. Są bogatym źródłem pektyn, antocyjanów, cukrów, witamin: C, E, B1, B2, B6 oraz mikroelementów takich, jak: potas, magnez, wapń, żelazo. Ponadto zawierają prawie 100 olejków eterycznych. Dzięki antocyjanom mają właściwości przeciwnowotworowe, a w przypadku choroby, hamują rozwój nowych komórek nowotworowych. Owoce maliny są pomocne w leczeniu cukrzycy, gdyż obniżają poziom glukozy we krwi.Owoce maliny są doskonałym środkiem przeciwgorączkowym, ponadto mogą być pomocne przy diecie odchudzającej, gdyż zawierają dużo błonnika, co daje uczucie sytości, a zawierają mało kalorii.

Fot. Malina właściwa DELNIWA – owoce (fot. A. Orzeł)

Nie tylko owoce maliny mają walory zdrowotne, ale także jej liście. Napary z liści maliny to doskonały środek przeciwgorączkowy, przeciwbakteryjny i przeciwzapalny. Można je stosować przy biegunce, gdyż hamują rozwój bakterii jelitowych. Napary z liści maliny przeciwdziałają także zespołowi napięcia przedmiesiączkowego.

Niestety, może się zdarzyć że owoce maliny spowodują reakcję alergiczną, szczególnie u dzieci. Dlatego też małym dzieciom należy ograniczać ilość spożywanych owoców, zwłaszcza jeśli zauważymy objawy alergii, takie jak zaczerwienienie skóry, wysypka i świąd.

Owoce maliny są najbardziej wartościowe w stanie surowym, ale aby korzystać z ich walorów możemy je przetwarzać robiąc z nich soki, dżemy, konfitury, galaretki. Najwięcej swoich dobroczynnych składników zachowają jednak w stanie zamrożonym, gdyż po rozmrożeniu mamy prawie świeże owoce.

Sadzenie malin - kiedy, jak i w jakim miejscu je posadzić?

Fot. Nawadnianie kropelkowe zdecydowanie ułatwia uprawę malin

1. Wymagania glebowe

Maliny nie mają zbyt dużych wymagań co do podłoża. Najlepiej jednak rosną w glebie o odczynie pH ok. 5,5-6. Gleba powinna być przepuszczalna, najlepiej próchnicza i żyzna. Nie lubią ani suszy, ani nadmiaru wilgoci. W trakcie suszy słabo owocują i wydają małe owoce. Natomiast rosnąc w stojącej wodzie, będą im obumierały korzenie.

Zatem warto im zapewnić odpowiednio przepuszczalne podłoże. Warto także pomyśleć o nawadnianiu. Przy większych uprawach, dobrze sprawdza się nawadnianie kropelkowe. Szczególnie pamiętajmy o podlewaniu malin latem w trakcie owocowania, dzięki temu uzyskamy bardziej obfity plon i smaczniejsze owoce.

2. Jakie stanowisko do uprawy malin?

Dla malin musimy wybrać zdecydowanie stanowisko dobrze naświetlone. Aby owoce mogły odpowiednio dojrzeć i zachwycać nas pełnią smaku, musimy zapewnić im dostęp do jak największej ilości światła słonecznego. Najlepsza będzie wystawa południowo-wschodnia lub południowo-zachodnia. Pamiętajmy o tym, aby stanowisko było przewiewne, co pozwoli na zminimalizowanie ryzyka wystąpień chorób grzybowych. Z drugiej jednak strony, unikajmy miejsc gdzie występują silne, porywiste, zimowe wiatry.

3. Kiedy sadzić maliny?

Sadzonki malin najlepiej sadzić wiosną lub jesienią. Każdy z tych terminów ma swoje wady i zalety. Na terenach gdzie występują srogie zimy lepszy będzie termin wiosenny. Unikniemy ryzyka przemarznięcia świeżo posadzonych sadzonek, lecz w pierwszym roku po posadzeniu uzyskamy słabszy plon. Sadząc wiosną trzeba również pamiętać o odpowiednio częstym podlewaniu. Sadzenie jesienne zaleca się w miejscach osłoniętych od zimowych wiatrów oraz w cieplejszych rejonach kraju. Pozwoli nam to osiągnąć większy plon w pierwszym roku po posadzeniu. Sadząc jesienią należy pamiętać aby uformować kopczyk z torfu lub trocin, aby zabezpieczyć korzeń przed przemarzaniem.

Fot. Prowadzenie malin przy drutach na plantacji

4. Sadzenie malin krok po kroku:

1. Przed zasadzeniem dobrze roślinę nawodnić. Sadzonki wyjmujemy z doniczek i moczymy w wodzie aby bryła korzeniowa była dobrze nawodniona.
2. Przygotujmy odpowiednio podłoże. Dobrze jest sadzić maliny w redlinach, inaczej grządkach o wysokości 20 – 30 cm. Sadzenie malin na podwyższeniu zapobiega przelewaniu korzeni, tym samym minimalizuje ryzyko wystąpienia chorób.
3. Sadząc sadzonki malin uprawiane w doniczkach, sadzimy je w taki sposób aby wierzch bryły korzeniowej zrównał się z poziomem gruntu.
4. Sadząc sadzonki z gołym korzeniem, sadzimy tak aby szyjka korzeniowa była na poziomie gruntu. Z reguły jest to ok. 10-20 cm.
5. Sadzimy w odstępach co 0,4 – 0,5 m między sadzonkami oraz ok. 2 m między rzędami.
6. Po posadzeniu przygotujmy odpowiednie podpory, tak aby można było na nich wesprzeć rozrastające się pędy. Najlepszym sposobem jest prowadzenie malin przy drutach zamocowanych na odpowiednich rusztowaniach. Przygotowanie takiej podpory będzie bardziej pracochłonne, ale późniejsza pielęgnacja malin będzie znacznie ułatwiona.
7. Po posadzeniu malin, czy to jesiennym czy wiosennym, należy je przyciąć na wysokość 10 – 15 cm. Dzięki temu uzyskamy silniejsze odrosty korzeniowe.

Choć uprawa malin nie jest problematyczna, to nie obejdzie się bez podstawowych zabiegów. Najważniejsze o czym należy pamiętać w trakcie ich uprawy to nawożenie, przycinanie i nawadnianie. Maliny rosną dość silnie i obficie owocują, zatem zapotrzebowanie na wodę i składniki pokarmowe jest dość spore.

1. Nawożenie malin – jak i kiedy nawozić maliny?

Maliny to rośliny, które wymagają regularnego nawożenia, aby owocować obficie. Nawożenie naturalne jest doskonałym sposobem na dostarczenie malinom niezbędnych składników pokarmowych. Maliny nawozić możemy zarówno nawozami mineralnymi jak i organicznymi. Z nawozów mineralnych polecamy nawozy otoczkowane, które stopniowo uwalniają niezbędne składniki odżywcze niwelując przy tym ryzyko przenawożenia.

Z nawozów organicznych polecamy obornik granulowany będący nawozem pochodzenia zwierzęcego w formie suchych granul o spowolnionym działaniu. Obornik granulowany należy rozsypać wokół krzewów, w odległości około 30 cm od pędów. Następnie nawóz należy lekko wymieszać z glebą lub zaściółkować trocinami lub świeżo skoszoną trawą. Nawóz znajdując się pod ściółką będzie stale wilgotny dzięki czemu będzie powoli oddawał składniki mineralne do gleby.

Fot. Możemy nawozić nawozem mineralnym lub organicznym

– Kiedy nawozimy maliny?

Pierwsze nawożenie warto wykonać przed posadzeniem malin, przekopując ziemię z obornikiem. Mając już posadzone maliny, ich nawożenie najlepiej przeprowadzić trzy razy w ciągu sezonu. Pierwszą dawkę stosujemy wiosną. Używamy wtedy nawozu o wyższej zawartości azotu, co dostarczy krzewom odpowiednich składników do wzrostu. Dobrym wyborem będzie obornik, choć nawozy mineralne z wyższą zawartością azotu też będą dobrym wyborem. Drugie nawożenie wykonujemy na przełomie maja i czerwca. Stosujemy wtedy nawóz o wyższej zawartości potasu i fosforu. W tym okresie należy zmniejszyć podaż azotu aby nie doprowadzić do nadmiernego wzrostu pędów i pogorszenia jakości owoców. Jesienią (w okolicy września) nawozimy ponownie nawozem o wyższej zawartości potasu i fosforu, co pomoże roślinom w przygotowaniu się do okresu zimowego.

– Pamiętajmy o tym, że:

• W uprawie malin ich odpowiednie nawożenie jest bardzo ważnym zabiegiem. Pomaga utrzymać krzewy w odpowiedniej kondycji, zapewnia odpowiednie plonowanie oraz zmniejsza ich podatność na choroby.
• Nawożenie malin powinno być uzupełniane regularnym podlewaniem, zwłaszcza w okresach suszy. Woda jest kluczowym elementem w przyswajaniu składników odżywczych przez rośliny.
• Sprawdzaj co jakiś czas pH gleby. Maliny preferują gleby lekko kwaśne do lekko zasadowych. W razie potrzeby dostosuj pH za pomocą odpowiednich substancji.
• Pamiętaj, aby stosować nawozy z umiarem, zgodnie z zaleceniami producenta, unikając nadmiernego zasilania, co może być szkodliwe dla roślin.

2. Cięcie malin. Jak i kiedy przycinamy maliny?

Przede wszystkim pamiętajmy o tym aby na przycięcie malin wybrać odpowiedni dzień. Nie chodzi tu o konkretną datę, lecz o warunki pogodowe aktualnie panujące. Ważne aby był to dzień bezdeszczowy, najlepiej jeśli jest to kilka dni bez deszczu następujących po sobie. Aby nie rozdeptywać gleby wokół krzewów. Malina płytko się korzeni i ma cienkie korzenie, nie chcemy ich uszkodzić. Dobrze by było aby był to dzień z odrobiną słońca. Nie przycinamy malin gdy na zewnątrz panuje mróz, wybierzmy dzień kiedy temperatury w ciągu dnia wynoszą jeden do kilku stopni powyżej zera.

– Cięcie malin jesiennych (owocujących na pędach jednorocznych).

Maliny jesienne, znane także jako powtarzające, to maliny kwitnące i owocujące w większości odmian od sierpnia do pierwszych mrozów. Charakteryzują się tym, że owocują na pędach jednorocznych. Zatem w przypadku cięcia sprawa jest prosta. Po zakończeniu owocowania przycinamy wszystkie pędy krótko przy ziemi (ok. 5 cm). Dzięki temu zabiegowi zapobiegamy rozwojowi szkodników i chorób grzybowych.

Termin cięcia malin jesiennych.

Maliny jesienne przycinamy późną jesienią, po zakończeniu owocowania. Z reguły jest to przełom października i listopada. Jeśli nie zdążymy, przycinamy wczesną wiosną przed rozpoczęciem wegetacji. Jeśli pogoda na to pozwoli możemy zrobić to nawet w styczniu lub w lutym, pamiętając o zasadach wyboru odpowiedniego dnia, o czym wspomnieliśmy wcześniej.

Fot. Maliny przycinamy nisko przy ziemi

– Cięcie malin letnich (owocujących na pędach dwuletnich).

Maliny letnie owocują na pędach dwuletnich. W przypadku cięcia malin letnich, usuwamy te pędy, które w danym sezonie owocowały. Jak rozpoznać pędy dwuletnie? Na pędach tych znajdują się zaschnięte kwiatostany, zaschnięte szypułki a czasem całe owoce. Usuwamy je przycinając nisko przy ziemi (ok. 5 cm). Zostawiamy pędy jednoroczne, które wydadzą plon w następnym sezonie. Wybieramy tylko najmocniejsze pędy, usuwamy cienkie, suche czy chore pędy. Zostawiamy tylko po 5 do 7 najmocniejszych pędów, tyle roślina jest w stanie efektywnie wyżywić.

Warto także obciąć odrosty korzeniowe, które z czasem będą się pojawiać w odległości kilkunastu czy kilkudziesięciu centymetrów od środka krzewu. Z czasem oddzielą się od rośliny matecznej i zaowocują. Ale zanim to się stanie będą pobierać wodę i składniki pokarmowe osłabiając pędy, na których nam zależy. Odrosty odcinamy najniżej przy ziemi jak się da.

Termin cięcia malin letnich.

Jeśli czas nam na to pozwoli, najlepiej jest to robić po zbiorach czyli pod koniec lata. Czekamy aż maliny zakończą owocowanie i usuwamy pędy które owocowały.